Qəlbində imanı zəifləyən və ya tamamilə yox olan bir insan müəyyən zaman ərzində sanki heç bir şey yoxmuş kimi müsəlmanların arasında ola və dinin şərtlərinə uyğun görüntü içərisinə girə bilər. Ancaq Allah belə insanları üzə çıxarmaq üçün bəzi imtahan şəraitləri yaradır. Möminlər aclıq, yoxsulluq, xəstəlik, mal və canlardan əksilmə kimi sınaqlar qarşısında qətiyyətləri artdığı halda, ürəklərində xəstəlik olanlar hər keçən gün inkara daha da yaxınlaşırlar. Məhz son anın əhəmiyyəti burada bir daha ortaya çıxır. Bir insan həyatının böyük hissəsini iman gətirərək keçirə bilər. Dinə böyük ölçüdə xidmət edib olduqca xeyirli işlər görə bilər. Ancaq əgər vicdanına uymaqdan imtina edər, zəiflik göstərər və bu səbəbdən də qəlbi qatılaşarsa, bu imtahan anlarında lazım olan qərarlılığı göstərə bilməyəcək. Dünya sevgisi və can qorxusunu Allahın rizasından önəmli görməsi bu insanı küfrə apara bilər.

Ayələrdə bir çox peyğəmbərlərin öz dövründə təcavüzkar camaata qarşı günahsız insanları qorumaq və Allahın dinini mühafizə etmək üçün mübarizə apardığından bəhs edilir. Bu mübarizə o dövrlər üçün çox əhəmiyyətli ibadətdir. Peyğəmbərimiz dövründə də inkarçı birliklərə qarşı güclü mübarizə aparılmışdı. Allahın və Peyğəmbərin əmri ilə həyata keçirilən bu mübarizələrin hamısı dini məsuliyyətdir. Bu vəzifədən qaçmaq istəyənlər isə Quranda ürəkləri möhürlənmiş, yəni tam imandan çıxmış şəxslər kimi bildirilir.

Dövrümüzdə isə müsəlmanların inkarçılara qarşı apardıqları mübarizə fikri mübarizədir. Bu fikri mübarizə isə inkarçıların bütün dayaq nöqtələrinin elmi yolla aradan qaldırılması, məhv edilməsidir. Bu mövzuda hər müsəlmana çox böyük məsuliyyət düşür və heç kim fikri mübarizədə geri planda qalmamalıdır. Çünki Allah ayələrində geridə qalmağı seçənlərin ürəklərinin qatılaşdığını bildirmişdir:

Allaha iman gətirin və Onun Elçisi ilə birlikdə cihad edin!”(– deyə) bir surə nazil edildikdə onların var-dövlətə malik olanları səndən icazə istəyib dedilər: “Bizi burax (evdə) oturanlarla birlikdə qalaq!” Onlar arxada qalanlarla birgə olmağa razılaşdılar. Onların qəlblərinə möhür vuruldu. Buna görə də onlar (haqqı) anlamayacaqlar”. (Tövbə surəsi, 86-87)

Quranda verilən başqa nümunədə isə çətinliklə qarşılaşanda dərhal bəhanələr irəli sürərək qaçmağa çalışanların öz nəfslərini necə həlaka uğratdıqlarından belə bəhs edilir:

Əgər səfəriniz gəlir gətirən və yüngül bir yürüş olsaydı, onlar mütləq sənin ardınca gedərdilər. Lakin əziyyətli yol onlara çətin gəldi. Onlar: “Əgər taqətimiz olsaydı, biz də sizinlə bərabər çıxardıq!”(– deyə) Allaha and içəcəklər. Onlar özlərini həlak edirlər. Çünki Allah onların yalançı olduqlarını bilir”. (Tövbə surəsi, 42)

İstər Peyğəmbərimiz dövründən, istərsə də keçmiş peyğəmbərlərin dövrlərindən verilən nümunələr bir həqiqəti açıqca ortaya qoyur: Allah insanları həyatlarının hər anında imtahan edir və doğru söyləyənlərlə yalançıların bir-birindən ayrılacağı mühitlər yaradır. Müsəlmanlar, xüsusilə, sıxıntı və çətinliklərlə qarşılaşdıqları dövrlərdə güclü dayanıqlılıq göstərərkən, zəif olanlar özlərini bəlli edir və dinlərindən geri dönürlər. Bunun bir nümunəsi Peyğəmbərimiz dövründə müsəlmanlarla inkarçılar arasında baş verən müharibə zamanı yaşanmışdı. Ayələrdə belə çətinlik anında bəzi müsəlmanların zəiflik göstərdikləri və “Allah barədə cahiliyyə zənlərinə qapıldıqları” bildirilir. Şeytan bu müsəlmanları çətinlik anında “səhv etməyə vadar etmək” istəmişdi:

(Uhudda) iki qoşun qarşılaşdığı gün içərinizdən üz döndərənləri şeytan, qazandıqları bəzi günahlar üzündən səhv etməyə vadar etdi. Allah artıq onları bağışladı. Həqiqətən, Allah Bağışlayandır, Həlimdir”. (Ali İmran surəsi, 155)

Allah bu hadisədə zəiflik göstərən müsəlmanları bağışladığını bildirmişdir. Bu ayələrdə bildirilən hadisədə inananlar üçün çox böyük dərslər var. Çünki Allah yaxşılarla pislərin bir-birindən ayrılması üçün insanların mütləq sınaqlardan keçəcəyini vəd etmişdi. Bu “çətin anlar”a qarşı dayanıqlı olmanın tək yolu isə Allaha olan güclü iman, ixlas və səmimiyyətdir. Əlbəttə, Allah saleh qullarına asanlıq verir, onların “ayaqlarını möhkəmləndirir”, hər cür çətin şəraitdə ürəklərinə “dinclik və güvən duyğusu” endirir. Amma bu da unudulmamalıdır ki, Allahın yer üzündə insanları imtahan edəcəyinə və yaxşılarla pisləri ayıracağına dair vədi mütləqdir:

Yoxsa elə hesab edirsiniz ki, Allah sizlərdən cihad edənləri, Allahdan, Onun Elçisindən və möminlərdən başqasını özlərinə sirdaş tutmayanları sınamadan siz sərbəst buraxılacaqsınız? Allah nə etdiklərinizdən xəbərdardır”. (Tövbə surəsi, 16)
İnsanlar elə güman edirlər ki, təkcə: “İman gətirdik!”– demələri ilə onlardan əl çəkiləcək və onlar imtahan edilməyəcəklər? Biz onlardan öncəkiləri də sınaqdan keçirmişdik. Sözsüz ki, Allah doğru danışanları da, yalançıları da aşkara çıxardacaqdır”. (Ənkəbut surəsi, 2-3)