Münafiqlər əvvəlcə də qeyd etdiyimiz kimi, hər hansı bir çətinlik və sıxıntı zamanı fitnə-fəsad törətməyə çalışırlar. Amma münafiq topluluğunun möminlərin əleyhinə etdikləri fəaliyyətlər bununla bitmir. Münafiqlər dəfələrlə möminlərdən ayrıldıqdan sonra da pisniyyətli davranışlarını və fitnə çıxartmaq cəhdlərini davam etdiriblər. Quranda Allah münafiqlərin bu xarakterini "...Onlar hər dəfə fitnəyə qaytarıldıqda gözüyumulu ona qoşularlar..." (Nisa surəsi, 91) ayəsi ilə xəbər verir.

Münafiqlərin bu cəhətdən ən nəzərəçarpan davranışları möminlərdən ayrıldıqdan sonra da öz aralarında birliklərini davam etdirmələridir. Maraqlısı isə budur ki, fitnə törədib möminlərdən ayrıldıqdan sonra da müsəlman kimi görünmək üçün ikiüzlülük etməyə davam edirlər.

Bunun əsas səbəbi əvvəlcə də bildirdiyimiz kimi, münafiqin öz münafiqliyini qəbul etməməsidir. Heç bir münafiq "mən Allahın razılığını axtaran möminlər arasında fitnə saldım, mənfəətim üçün möminlərdən ayrıldım, çünki mən ikiüzlü saxtakaram, əslində isə, iman etmirəm" demir. Buna görə də səmimi möminlərlə birlikdə olmasa da, özü kimi insanlardan bir qrup toplayır və müsəlman kimi görünməyə davam edir. Amma, əslində, tamamilə inkar edir.

Quranda münafiqlərin Peyğəmbərimizin (səv) yanındakı möminlərdən ayrıldıqdan sonra yeni məscid tikdiklərindən bəhs edilir. Tarixi məlumatlardan bu məscidin adının "Dirar məscidi" olduğunu anlayırıq. Münafiqlərin Peyğəmbərimiz (səv) və yanındakı möminlərdən ayrıldıqdan sonra "məscid" tikmələri, əlbəttə, çox diqqət çəkir. Dindən dönmələrinə baxmayaraq, açıq şəkildə dinsiz məkanda birləşməmiş və yenə guya müsəlman olduqlarını göstərməyə davam etmişlər. Quranda münafiqlərin məscidi ilə Peyğəmbərimizin (səv) təqva üzərində qurduğu məscid arasındakı fərq belə təsvir edilir:

(Müsəlmanlara) zərər vurmaq, küfr etmək, möminlərin arasına təfriqə salmaq məqsədilə, əvvəlcədən Allaha və Onun Elçisinə qarşı müharibə edən kimsəni gözləmək üçün məscid tikənlər, əlbəttə: “Biz yaxşılıqdan başqa bir şey istəmədik” (–deyə) and içəcəklər. Allah şahiddir ki, onlar yalançıdırlar. Heç vaxt orada namaz qılma. İlk gündən təqva üzərində qurulmuş məscid, əlbəttə, içində namaz qılmağın üçün daha layiqdir. Orada pak olmağı sevən insanlar vardır. Allah da pak olanları sevir. Binasını Allah qorxusu və (Onun) rizası üzərində quran kəs daha yaxşıdır, yoxsa binasını dağılmaqda olan uçurumun lap kənarında quran və onunla birlikdə Cəhənnəm oduna yuvarlanan kəs? Allah zalım qövmü doğru yola yönəltməz. Onların ürəkləri parça-parça olana qədər tikdiyi bina qəlblərində bir şübhə olaraq qalacaqdır. Allah Biləndir, Müdrikdir." (Tövbə surəsi, 107-110)

Ayələrdə də bildirildiyi kimi, münafiqlərin məscid tikməkdə məqsədi möminlərə zərər vermək və möminlərə qarşı çıxanlarla birləşməkdir. Bu məscidi tikən münafiqlər nə qədər "biz yaxşılıqdan başqa bir şey istəmədik"- desələr də, əsil məqsədləri budur. İki məscid arasındakı əsas fərq isə möminlərinkinin təqva, yəni Allah qorxusu və Allah rizası üzərində qurulmasıdır. Münafiqlərin möminlərə düşmənlik üzərində qurduqları məscid isə ayədə xəbər verildiyi kimi, Cəhənnəmə yuvarlanacaq uçurumun kənarındadır. Peyğəmbərimizin (səv) dövründə yaşayan münafiqlərin bu məsciddən istifadə edərək davam etdirdikləri fitnəni aşağıdakı kimi təhlil edə bilərik.

Möminlərdən intiqam almaq istəmişlər

Münafiqlərin möminlərdən ayrıldıqdan sonra birləşmələrinin əsas səbəbi möminlərə bəslədikləri kin və nifrət olmuşdur. Əvvəlki bölmələrdə münafiqlərin aralarında möminlərinki kimi sevgi və hörmət olmadığını, tam əksinə, ayədə bildirildiyi kimi, "qəlblərinin dağınıq" olduğunu bildirmişdik. Belə olduğu halda, münafiqləri birləşdirən əsas xüsusiyyət möminlərə bəslədikləri nifrət hissi və intiqam almaq həvəsləridir.

Möminlərdən intiqam almaq istəmələrinin əsas səbəbi onların içində olduqları müddətcə möminlərin onlara xəbərdarlıq etmələri, səhvlərini söyləmələri, etdiklərinin saxtakarlıq olduğunu üzlərinə vurmaları, etdiklərindən çəkinməsələr, Cəhənnəmə gedəcəklərini bildirmələridir. Ancaq münafiqlər təkəbbürlü olduqları üçün möminlərin göstərdikləri gözəl əxlaqı təqdir edə bilməmiş və onlara qarşı kin və düşmənçilik bəsləmişlər.

“Tövbə” surəsinin 74-cü ayəsində Allah "...Onların intiqam almağı yalnız Allahın və Onun Elçisinin onları Öz lütfündən varlandırdığına görədir..." ifadəsi ilə münafiqlərin möminlərdən intiqam almaq istədiklərinə diqqət çəkir. Amma şübhəsiz ki, münafiqlərin bu cəhdi boşa çıxmışdır. Allah hiylələrini boşa çıxarmış və onları daha da rüsvay etmişdir.

Münafiqlərin əsas xüsusiyyəti intiqam almaq istədikləri üçün möminlərlə bağlı dəyişiklikləri yaxından izləmələridir. Hər zaman möminlərin bəlalarla üzləşmələrini, onların zərər çəkmələrini istəyirlər. Quranda bu gerçək "Sizə bir uğur nəsib olsa, (bu) onları kədərləndirər. Sizə bir fəlakət üz verdikdə isə, buna fərəhlənərlər. Əgər səbr etsəniz və (Allahdan) qorxsanız, onların qurduğu hiylə sizi ziyana sala bilməz. Həqiqətən, Allah onların nə etdiklərini əhatə edir." (Ali İmran surəsi, 120) ayəsi ilə ifadə edilir.

Möminlərə qarşı inkarçılarla birləşmişlər

Münafiqlərin möminlərdən intiqam almaq üçün istifadə etdikləri metodlardan biri də inkarçılarla birləşmələridir. Quranda münafiqlərin inkarçılara güvənmələrinə və onlarla dost olmalarına belə diqqət çəkilir:

Münafiqlərə müjdə ver ki, onlar üçün üzücü əzab var. Möminləri qoyub kafirləri (özlərinə) dost tutanlar gücü və əzəməti onlardamı axtarırlar? Halbuki qüvvət və əzəmət tamamilə Allaha məxsusdur. (Nisa surəsi, 138-139)

Peyğəmbərimizin (səv) dövründə də münafiqlər bu xüsusiyyətlərə sahib idilər. Bununla yanaşı, möminlərə hücum edən inkarçılara dəstək vermiş, onlara möminlər haqqında məlumat vermiş, onları möminlərə hücum etməyə təşviq etmişlər. Quranda bu haqda belə xəbər verilir:

Münafiqlərin Kitab əhlindən kafir olan qardaşlarına: “Əgər siz (yurdunuzdan) qovulsanız, biz də sizinlə birlikdə çıxıb gedəcək və sizə qarşı heç vaxt heç kəsə tabe olmayacağıq. Əgər (müsəlmanlar) sizə qarşı vuruşsalar, mütləq sizə kömək edəcəyik!”– dediklərini görmədinmi? Allah onların yalançı olduğuna şahiddir.
Əgər onlar (yurdlarından) qovulsalar, (münafiqlər) onlarla birlikdə çıxıb getməz, (müsəlmanlar) onlara qarşı vuruşsalar, onlara köməklik göstərməzlər. Əgər onlara yardım etmiş olsalar belə, geri dönüb qaçar, sonra da onlara heç bir kömək edilməz. (Həşr surəsi, 11-12)

Münafiqlərin inkarçılara möminlər haqqında məlumat verdiklərinə bir başqa ayədə isə belə diqqət çəkilir:

Ey Elçi! Qəlbləri iman gətirmədiyi halda ağızları ilə: “İman gətirdik!”– deyən kimsələrdən küfrə can atanlar qoy səni kədərləndirməsin. Həm yəhudilərdən yalana həvəslə qulaq asanlar, həm də sənin yanına gəlməyən başqa bir camaata həvəslə qulaq asanlar vardır. Onlar (haqqı dərk etdikdən) sonra kəlmələrin yerlərini dəyişdirib deyirlər: “Əgər sizə bu (dəyişdirilən hökm) verilsə, onu götürün. Yox əgər o verilməsə, çəkinin!” Allah kimi fitnəyə salmaq istərsə, sən ondan ötrü heç bir şeylə Allaha mane ola bilməzsən. Onlar o kəslərdir ki, Allah onların qəlbini təmizləmək istəməmişdir. Onlar dünyada rüsvay, axirətdə isə böyük bir əzaba düçar olacaqlar. (Maidə surəsi, 41)

Münafiqlər, beləcə, inkarçıların möminlərə qalib gələcəyini, beləliklə, öz intiqamlarının da alınacağını ummuş ola bilərlər. Halbuki yanılıblar. Çünki ayələrdə bildirildiyi kimi, güc və əzəmət tamamilə Allaha məxsusdur və Allah möminləri dəstəkləyir. Münafiqlərin və inkarçıların möminlərə qarşı təşkil edəcəkləri hücum və hiylələr Allahın yardımı ilə möminlərə zərər verməz.

Möminlərə şər atmağa çalışmışlar

Peyğəmbərimizin (səv) dövründə yaşanan Əsri-Səadət dövründə münafiqlərin möminlərin əleyhinə təşkil etdikləri əsas hücumlardan biri möminlər haqqında uydurduqları iftiralar olmuşdur. Münafiqlər möminlərə böhtan atdıqca özlərini təmizə çıxaracaqlarını zənn etmiş, möminlər haqqında uydurduqları iftiralarla onlardan ayrılmalarını və onlara düşmənçilik bəsləmələrində haqlı olduqlarını göstərməyə çalışmışlar.
Möminlərin haqqında uydurduqları iftiraları inkarçılara danışaraq möminləri etibardan sala biləcəklərini zənn etmişlər.
Quranda münafiqlərin bu xüsusiyyətinə də diqqət çəkilmişdir. Peyğəmbərimizin (səv) xanımı haqqında uydurduqları iftira ilə yanaşı, "...dilləri ilə sizə pislik edərlər..." (Mümtəhinə surəsi, 2) ayəsi ilə də münafiqlərin möminlərə iftiralar atdığı bildirilmişdir:
Quranda bununla yanaşı, münafiqlərin möminləri məsxərəyə qoymağa çalışdıqları da bildirilmişdir:

Möminlərdən könüllü surətdə sədəqə verənlərə və çətinliklə tapdıqlarını verənlərə eyib tutanları, onları məsxərəyə qoyanları Allah məsxərəyə qoyacaqdır. Onları sarsıdıcı bir əzab gözləyir. (Tövbə surəsi, 79)

Möminləri özlərinə tərəf çəkməyə çalışmışlar

Münafiqlər möminlərdən ayrıldıqdan sonra yuxarıda qeyd etdiyimiz "məscid"i tikmişlər. Möminlər haqqında uydurduqları iftiralar, inkarçılarla birləşmələri ilə yanaşı, həm də mömin topluluğunun içindən yeni iman gətirənləri münafiqlik edərək özlərinə qoşulmağa çağırmışlar.

Münafiqlər bunun üçün mömin topluluğunun içində imanı zəif olaraq gördükləri şəxslərə yaxınlaşmağa çalışmışlar. Şübhə və vəsvəsəyə asanlıqla düşəcəklərini düşündükləri insanlara yaxınlaşmağa, onları da fitnə salmağa yönəltməyə çalışmışlar. Mömin topluluğu çətinliklə qarşılaşdıqda bu fəaliyyətlərini daha da sürətləndirmişlər. Allah Quranda bu vəziyyəti "Allah aranızdan (camaatı cihaddan) çəkindirənləri və öz qardaşlarına: “Bizə qoşulun!”– deyənləri tanıyır. Onlar nadir hallarda döyüşə qatılırlar." (Əhzab surəsi, 18) ayəsi ilə xəbər verir.