Bütün insanlar terrora qarşı birləşməlidirlər

Əsrlərdir insanlar terror mühitində yaşayır. Bütün ataklar ölkədən-ölkəyə fərqlənsə də, bütün terror təşkilatları silahsız mülki vətəndaşları hədəfə alır, mesajlarını bu insanlar üzərindən göndərirlər.

ABŞ-ın Oklahoma ştatındakı terror hücumunda 19-u uşaq olmaqla 167 nəfər vəhşicəsinə qətlə yetirildi.
Fələstində məsciddə namaz qılan müsəlmanların üzərinə güllə yağdıran fanatik bir yəhudi 29 nəfərin ölümünə səbəb oldu.
Hindistanda müsəlmanlara edilən hücumlarda illərdir minlərlə günahsız insan həyatını itirir.
Fransada, İspaniyada, Filippində, Yaponiyada, İrlandiyada illərdir irili-xırdalı terrorist hücumlar baş verir.

Bu nümunələrin sayını artırmaq mümkündür. Ancaq bütün dünya terrorun əsl üzü ilə 2001-ci ildə tanış oldu. Amerika Birləşmiş Ştatlarının iki böyük şəhərində təşkil edilən və minlərlə insanın ölümünə və yaralanmasına səbəb olan hücumların ardından “terrorizm” anlayışı yenidən müzakirə edilməyə başlandı. Çünki bu hücum heç gözlənilməyən bir vaxtda, dünyanın tək super gücü olaraq qəbul edilən çox güclü bir ölkəyə qarşı və heç təxmin edilməyən bir şəkildə baş verdi. Hücum başda Amerika olmaqla bütün dünyada böyük qorxu və çaxnaşma havası yaratdı.

Bu hücumdan sonra ABŞ terrora qarşı böyük mübarizə başlatdı. Bu mübarizədə bir çox ölkə Amerikanın tərəfinə keçərək aparılan mübarizəyə dəstək verdi. Terrorun qarşısı alındı deyə düşünülürdü lakin, dünya İstanbulda ard-arda partlayan bombalarla terrorun qaranlıq üzünü yenidən xatırladı: əvvəl sinaqoqlar, ardından da İngiltərə konsulluğu və HSBC-nin ümumi müdirlik binası ...

Əsrlərdir fasiləsiz davam edən Şənbə duası 15 noyabr səhəri partlayan bombalarla dayandı. Beyoğlu Kuledibindəki Neva Şalom sinaqoqu ilə Şişlidəki Bet İsrail Sinaqoqundakı partlayışda 24 nəfər öldü, 300 nəfər yaralandı. İngilis konsulluğuna, HSBC binasına edilən hücumlarda da onlarla insan həyatını itirdi, yüzlərlə adam yaralandı. Televiziyalarda 11 sentyabr görüntülərinin bənzərləri qəzetlərdə nəşr olunmağa başladı. Dağılmış binalar, qorxu içində qaçan insanlar, yanmış avtomobillər, yerdə qalmış cəsədlər ...

Bu hissədə xüsusilə vurğulamaq istədiyimiz məqam İslam dinində terror hücumlarına, günahsız insanların öldürülməsinə münasibətdir. Hər cür terrorist hücum İslam dinində lənətlənir. İslam dininə görə günahsız insanı öldürmək çox böyük günahdır və günahsız insanı öldürən axirətdə də cəzalandırılacaq:

...kim bir adamı öldürməyən və ya yer üzündə fəsad törətməyən bir şəxsi öldürərsə, sanki bütün insanları öldürmüşdür. Kim də onu ölümdən xilas edərsə, sanki bütün insanları xilas etmiş hesab olunar. Elçilərimiz onlara aydın dəlillər gətirdilər. Onların çoxu isə bundan sonra da yer üzündə həddi aşdılar”. (Maidə surəsi, 32)

Yuxarıdakı ayədən də gördüyümüz kimi, Quranda günahsız insanı öldürmək bütün insanları öldürməklə bir tutulur. Quranda insan həyatına verilən əhəmiyyət “Furqan” surəsində bu şəkildə bildirilir:

Onlar Allahla yanaşı başqa tanrıya yalvarmaz, Allahın haram etdiyi cana haqsız yerə qıymaz və zina etməzlər. Bunu edən kimsə cəzalandırılar”. (Furqan surəsi, 68)

De: Gəlin, Rəbbinizin sizə nələri haram etdiyini oxuyum: Ona heç nəyi şərik qoşmayın, valideynlərə yaxşılıq edin və yoxsulluq ucbatından uşaqlarınızı öldürməyin. Sizin də, onların da ruzisini Biz veririk. Murdar əməllərin aşkarına da, gizlisinə də yaxınlaşmayın. Allahın, (öldürülməsini) haram buyurduğu şəxsi haqsız yerə öldürməyin. Allah bunları sizə tövsiyə etmişdir ki, bəlkə anlayasınız..” (Ənam surəsi, 151)

Allaha səmimi qəlblə iman gətirən, Onun ayələrinə diqqətlə əməl edən və sonsuz axirət əzabından qorxan müsəlman bir insana belə zərər verməkdən çəkinər. Çünki Allahın sonsuz ədalət sahibi olduğunu və etdiklərinin qarşılığını mütləq alacağını düşünər. Peyğəmbərimiz (sav) bir hədisində Allahın razı olmadığı insanları bu şəkildə sadalayıb:

Hərəm (Müqəddəs bölgə) içində zülm və haqsızlıq edən, cahiliyyə adətini arzulayan və haqsız yerə insan qanı axıtmaq istəyən olmaq üzrə üçdür. (Buhari, Rudani, Büyük Hadis Külliyatı Cem'ul-fevaid, cilt 5, No: 9704, İz Yayıncılık, İstanbul, s.324)

Vurğulamaq istədiyimiz bir başqa məqam isə sinaqoqlarında ibadət edən dindar yəhudilərə yönəlik hərəkətdir. Kilsələr, sinaqoqlar, məscidlər bir və tək olaraq Allaha ibadət edilən evlərdir. Günahsız insanların kilsələrində, sinaqoqlarında ya da məscidlərində Allaha ibadət edilərkən öldürülmələri Allah qatında böyük günahdır. Çünki buralar Allahın adının xatırlandığı, ucaldıldığı və zikr edildiyi yerlərdir. Allah “Nur” surəsində bu şəkildə buyurur:

Allah dilədiyini Öz nuruna yönəldir. Allah insanlar üçün misallar çəkir. Allah hər şeyi Biləndir. (Bu nur) Allahın, tikilib ucaldılmasına və içində Öz adının zikr edilməsinə izn verdiyi evlərdədir. Orada səhər-axşam Ona təriflər deyirlər. (Nur surəsi, 35-36)

Oraya gedənlər Allaha dua edən, dindar insanlardır. Allahın adının xatırlandığı bütün evlər isə İslam dinində müqəddəsdir. Bu evlərin ziyarətçiləri yəhudi, xristian və ya müsəlman ola bilər. Amma əhəmiyyətli olan hər birinin Allaha iman edən, dindar insan olmalarıdır. Müsəlman kitab əhlinin Allaha ibadət etdikləri müqəddəs yerlərinə hörmətli davranmalı, məbədlərini qorumalıdır. Bu yerlər xristianlara da, yəhudilərə də aid olsa, içərisində Allahın adı xatırlandığı üçün müsəlmanlar üçün də qiymətlidir və bütün iman edənlər tərəfindən qorunmalıdır. Quranda kitab əhlinin ibadət yerləri olan monastır, kilsə və sinaqoqların Allahın qoruduğu ibadət yerləri kimi bəhs edilir:

Əgər Allah insanların bəzilərini, digərləri ilə dəf etməsəydi, içərisində Allahın adı çox zikr olunan monastırlar, kilsələr, sinaqoqlar və məscidlər dağılıb gedərdi. Allah Ona yardım edənlərə, mütləq yardım edər. Şübhəsiz ki, Allah Qüvvətlidir, Qüdrətlidir.” (Həcc surəsi, 40)

Peyğəmbərimiz Allahın əmrlərinə itaət etdiyi üçün kitab əhlinin ibadət yerlərinin məhv edilməməsi mövzusunda da böyük bir həssaslıq göstərmişdir. Belə bir təxribat ilk olaraq Allahın əmrinə qarşı gəlməkdir, həmçinin Allaha inanan, ona ibadət edən insanların ibadətinə mane olmaq deməkdir. Belə ki, hz. Muhamməd sülh danışıqları imzalamış olduğu xristianlara məbədlərinin uçurulmayacağını, onlara heç bir şəkildə zərər verilməyəcəyini bildirmişdir. Xristianlarla bağlanılan cizyə müqavilələrində də Peyğəmbərimiz (səv) məbədlərinin məhv edilməyəcəyinə dair zəmanət vermişdir.

Hz. Muhamməddən (səv) sonrakı dövrdə kilsələrin uçurulmayacağı haqda zəmanət verən ilk müqavilə Xalid ibn Əl-Vəlidin Anat şəhərinin başçısı ilə etdiyi cizyə əhdidir. İbn İshaq Xalid ibn Əl-Vəlidin bu müqaviləsinin hz. Əbu Bəkir tərəfindən rədd edilmədiyini, sonra gələn digər üç xəlifənin də bunları uyğun görərək davam etdirdiklərini bildirib. Həmçinin yenə hz. Əbu Bəkir nəcranlılara hz. Məhəmməd (səv) tərəfindən təqdim edilən qarantiyaların eynisi öz dövründə də onlara təqdim edilib.

Peyğəmbərimizin ardından gerçək İslam əxlaqını yaşayan cəmiyyətlərdə də bu mövzuya xüsusi həssaslıq göstərildiyinə diqqət çəkilib. Quranı və Peyğəmbərimizin (səv) sünnəsini təqib edən müsəlman idarəçilər fəth etdikləri ölkələrdəki müsəlman olmayan xalqın ibadət yerlərinə çox hörmətlə yanaşmış, dindarlarla xoş rəftar etmişlər.

Terror İslam əxlaqı ilə aradan qalxacaq

İnsanı yaradan Allah ona Öz ruhundan üfürdüyünü (Səcdə surəsi, 9) və onun yer üzündə Özünün xəlifəsi olduğunu (Ənam surəsi, 165) bildirir. İnsanı digər canlılardan ayıran ən əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən biri onun nəfsi və vicdanı ilə birlikdə yaradılmış olmasıdır. Hər insanda özünə pisliyi əmr edən nəfs və pislikdən necə çəkinəcəyini ilham edən vicdan var. İnsan vicdanının ilham etdiyi sevgi, fədakarlıq, mərhəmət, təvazökarlıq, şəfqət, dürüstlük, sədaqət, nəzakət kimi gözəl xüsusiyyətləri ilə yanaşı nəfsindən gələn mənfi xüsusiyyətlərə də sahibdir. Ancaq inanclı insan vicdanı sayəsində doğru ilə yanlışı bir-birindən ayıra bilər və hər zaman gözəl əxlaqı seçər. Allaha olan güclü imanı və qorxusu, axirətin varlığına olan inancı, sonsuz cəhənnəm əzabından duyduğu şiddətli qorxu və cənnət həsrəti onu nəfsinin azğınlıqlarından uzaqlaşdırar. İnsanlarla yaxşı rəftar edər, hər zaman bağışlayıcı olar, pisliyə qarşı yaxşılıqla cavab verər, ehtiyac içində olanın dərhal köməyinə qaçar, mərhəmətli, sevgi dolu, şəfqətli olar.

Terroristlər isə nəfslərinin səsini dinləyib hər cür pisliyi rahatlıqla edən, vicdanlarının səsini dinləməyən insanlardır. Bu səbəblə də sevgisiz, təcavüzkar, hər cür əxlaqsızlığı asanlıqla edən, insanlara heç vicdanı sıxıntı duymadan əziyyət verən kəslərdir. Bunun səbəbi isə Allah qorxularının olmaması və əsl din əxlaqını bilsələr də əməl etməmələridir. Çünki Allahdan qorxmayan insanın cinayət törətməsinə mane olacaq heç bir güc yoxdur.

Cəmiyyətin mövcud qaydaları insanları cinayətdən və pis əxlaqdan ancaq bir nöqtəyə qədər uzaq tuta bilər. Dövlət cəmiyyət üçün açıq yerləri, küçələri və mərkəzi bölgələri təhlükəsizlik qüvvələri sayəsində qismən qoruya, cəmiyyətin nizamını təmin edə bilər. Güclü ədalət sistemi sayəsində cinayət hallarını azaltmaq üçün lazımi tədbirlər görə bilər. Ancaq hər insana iyirmi dörd saat nəzarət etmək mümkün olmadığına görə müəyyən yerdən sonra insanın vicdanı dövrəyə girməlidir. Vicdanını dinləməyən insan tək olarkən, ya da özü kimi düşünən insanlarla olarkən asanlıqla cinayət edə bilər. Bu vəziyyətdə lazım olsa, yalan deyən, haqsız qazanc təmin etməkdən çəkinməyən, məzlumu əzməkdən heç bir narahatlıq duymayan fərdlərdən ibarət olan cəmiyyət modeli ortaya çıxar. Allah qorxusunun olmadığı, mənəvi dəyərlərin itirildiyi bir cəmiyyətdə fiziki tədbirlərin və tətbiqlərin nəticə verməyəcəyi açıqdır. Halbuki din əxlaqı insana tək olsa da, etdiyi pislik səbəbiylə ətrafındakı heç kim onu cəzalandırmasa da, pislikdən çəkinməsini əmr edər. Etdiyi hər hərəkətdən, aldığı hər qərardan, söylədiyi hər sözdən ötrü Allah qatında hesaba çəkiləcəyini və sonsuz axirət həyatında etdiklərinə görə qarşılıq görəcəyini bilən bir insanın bundan çəkinəcəyi məlumdur.

İnsanların pislikdən çəkinməyi öyrəndikləri bir cəmiyyətdə terror təşkilatlarının nəsə etməsi mümkün deyil. Çünki din əxlaqının hakim olduğu bir cəmiyyətdə şiddət tərəftarı bir çox təşkilatın ortaya çıxmasına səbəb olan problemlər də təbii olaraq aradan qalxmış olur. Cəmiyyət dürüstlük, fədakarlıq, sevgi, şəfqət, ədalət kimi xüsusiyyətlərə sahibdirsə, bu cəmiyyətdə yoxsulluq, gəlir bərabərsizliyi, ədalətsizlik, haqsızlıq, məzlumun əzilməsi, azadlıqların məhdudlaşdırılması kimi mənfiliklərlə qarşılaşılmaz. Əksinə ehtiyac içində olanların ehtiyaclarının ödənildiyi, zənginin kasıba dayaq olduğu, güclünün zəifi qoruduğu, səhiyyədə, təhsildə, nəqliyyatda hər kəsin ən yaxşısını istifadə etdiyi, fərqli etnik qruplar, dinlər və mədəniyyətlər arasında tolerantlıq və anlayışın hakim olduğu bir cəmiyyət olur. Məhz bu səbəbdən gözəl əxlaq bir çox ictimai problemin həllinin açarıdır. Bu əxlaqın qaynağı da Allahın insanlara rəhbər olaraq göndərdiyi Qurandır.

Əgər lazımi tədbirlər görülməsə və əsaslı tədbir alınmasa, bu əsrdə də eynilə 20-ci əsrdə olduğu kimi, şiddət və terror davam edəcək. Müdafiəsiz insanların yaşadığı binalar bombalanacaq, qadınlar, uşaqlar vəhşicəsinə qətl ediləcəklər. Bunun üçün terrorla fikri mübarizənin sürətlə və çox geniş kütlələri əhatə edəcək şəkildə başladılması lazımdır. Bu mübarizə cahillikdən və şiddətdən güc alan terroristlərlə Allaha iman edən, şəfqətli, sevgi dolu, bağışlayıcı, mərhəmətli və vicdanlı insanlar arasında baş verəcək. Rəbbimiz “Hud” surəsinin 116-cı ayəsində "... yer üzündə fitnə-fəsad törətməyi önləyəcək fəzilət sahibi kəslər olmalı deyildimi?" şəklində buyurmaqdadır. İman edənlər Allahın ayələrdə təsvir etdiyi bu fəzilət sahibi kəslərdir. Terroristlər həll yolunu şiddətdə gördükləri halda, onlar gerçək müvəffəqiyyətin ancaq Allahın dininə möhkəm sarılmaqla əldə ediləcəyini bilərək mübarizə aparacaqlar. Müsəlmanlar, yəhudilər və xristianlar birlikdə mübarizə aparacaq və Allahın izni ilə mütləq qalib gələcəklər. Bu, Allahın bütün inanclı qullarına olan və mütləq reallaşacaq bir vədidir.

Bax bu baxımdan hansı dindən olursa-olsun, imanlı hər insana çox böyük məsuliyyət düşür. Yəhudilər Əhdi-Ətiqdə yer alan və insanlığı sülhə və tolerantlığa çağıran şərhləri göz ardı etməməli, bütün Yəhudiləri terrorun qarşısında dayanmağa dəvət etməlidirlər. Xristianlar da Allahın məmnun olacağı gözəl əxlaqı özlərinə rəhbər edərək bütün xristianları terrorizmlə mübarizəyə dəvət etməlidirlər. Şübhəsiz bu mübarizə terrora zəmin yaradan ideologiyalarla fikri cəhətdən aparılacaq mübarizədir. Bir tərəfdən bu ideologiyaların ziddiyyətlərini, bir tərəfdən də heç bir fikrin şiddətlə, təzyiqlə, zülmlə hakim ola bilməyəcəyini, zorakılığın əsla gözəllik yaratmayacağını izah etməlidirlər.

Terrorist ideologiya çürük təməllər üzərinə qurulmuşdur və ancaq elmlə aradan qaldırıla bilər. Bütün səmimi müsəlmanlar da həll yolları gətirməyə çalışır. Kitablar, yazılar yazmaqla, mədəniyyətlə terrorizmin qarşısında dayana bilər, cəhalətin önünü kəsə bilərlər. Dünyada Allahın əmr etdiyi tolerantlığın və sülhün hakim olması, terrorizmi məhv edəcək. Terror qarşısında ümidsizliyə qapılmaq, pessimist olmaq doğru davranış deyil.