Qurandakı peyğəmbər qissələrinin əksəriyyətində inkar edən qövmün öndə gedənlərinin peyğəmbərlərə qarşı təşkil etdikləri sui-qəsd, hücum və böhtanlarından bəhs edilir. Qövmün inkar edənləri tərəfindən təzyiq görməyən peyğəmbər olmayıb.
Ancaq öndə gedənlərin peyğəmbərə qarşı belə davranmalarının maraqlı tərəfi var: Öndə gedənlər heç vaxt "biz Allahı tanımırıq və bu səbəbdən də bizi Onun hökmlərinə dəvət edən peyğəmbərə qarşıyıq" deməzlər. 

Əksinə öndə gedənlərin iddiası özlərinin doğru, peyğəmbərin isə yalançı olduğudur. Əslində özlərinin Allaha inandıqlarını, ancaq peyğəmbərin Allahın elçisi olmadığını, dünyəvi mənfəət güdən bir saxtakar olduğunu irəli sürürlər. Peyğəmbərə inananların "aldadılmış", "ovsunlanmış" olduqlarını iddia edir və qövmlərini peyğəmbərdən xilas etmək üçün hərəkətə keçirlər. Onların düşüncəsinə görə cahiliyyə sistemi çox doğru sistemdir və "haradan çıxdığı məlum olmayan bir insan" bu sistemi pozub öz mənfəətləri üçün qarışıqlıq yaratmağa çalışır.

Peyğəmbərlər kimi çox gözəl əxlaqlı, ağıllı, hərtərəfli üstün və dəyərli insanların pisliyini istəyən inkar edənlərin ümumi ruh halı da pisdir. Belə ki peyğəmbərlərə hiylə quranların rahatlıqla cinayət törədə biləcək xarakterdə olduqlarını Quranda verilən nümunələrdən başa düşürük. Məsələn, hz. Yusifi qısqandıqlarına görə kiçik yaşda onu öldürmə planları quran qardaşları Quranda belə xəbər verilmişdir:

“Yusufu ya öldürün, ya da onu (uzaq) bir yerə aparıb atın ki, atanız ancaq sizə məhəbbət bəsləsin və bundan sonra siz əməlisalehlərdən olarsınız” (Yusif surəsi, 9)

Ayədən aydın olduğu kimi, bu hiylələri hazırlayanlar yaxşı insan iddiası ilə ortaya çıxırlar. Cəmiyyətin yaxşılığını istəyən insanlar olduqlarını iddia edərək ictimaiyyətə dürüst və etibarlı görünməyə çalışmaları inkar edənlərin vacib xüsusiyyətidir. Firon da qövmünün qarşısında hz. Musanı ölümlə təhdid etmə səbəbi kimi dinə zərər verməyindən və fəsad törədəcəyindən çəkindiyi iddiasını irəli sürmüş, o qədər zalımlığına baxmayaraq, özünü bu dəyərlərin qoruyucusu elan etmişdir. Fironun Quranda xəbər verilən sözləri belədir:

“Firon dedi: “Buraxın məni Musanı öldürüm! Qoy o da Rəbbinə yalvarsın. Çünki mən onun sizin dininizi dəyişdirəcəyindən, yaxud yer üzündə fəsad törədəcəyindən qorxuram”. (Ğafir surəsi, 26)

Buna görə Firon qövmünü guya hz. Musadan xilas etməyə çalışır. Bu ikiüzlü rəftar bütün öndə gedən inkar edənlərin ortaq xüsusiyyətidir. Məsələn, Quranda hz. Nuh və qövmünün öndə gedənləri arasında olan dialoq belədir:

“Qövmünün kafir olan, Axirətə qovuşacaqlarını yalan hesab edən və dünya həyatında firavanlıq nəsib etdiyimiz zadəganları dedilər: “O sizin kimi sadəcə bir insandır. Yediyinizdən o da yeyir, içdiyinizdən o da içir. Əgər siz özünüz kimi adi bir insana itaət etsəniz, mütləq ziyana uğrayarsınız. O sizə ölüb torpağa və sür-sümüyə çevrildikdən sonra (dirildilib yenidən) çıxarılacağınızımı vəd edir? Sizə vəd olunan şey (həqiqətdən) çox uzaqdır, çox uzaq! Dünya həyatımızdan başqa heç bir həyat yoxdur; ölüb dirilirik (birimiz ölür, digərimiz anadan olur) və biz dirildiləcək deyilik. Bu, ancaq Allaha iftira yaxan bir adamdır. Biz ona inanan deyilik”. (Müminun surəsi, 33-38)

Göründüyü kimi, öndə gedənlər peyğəmbər haqqında çox çaşqınlıq yaradaraq əleyhlərində təbliğat aparırlar. Peyğəmbərin insanlara bildirdiyi və dinin ən böyük təməllərindən biri olan axirət inancını rədd edir, ancaq yenə də Allahı inkar etdiklərini qəbul etməyib, elçini "Allah adından yalan uyduran", yəni "dini istismar edən" kimi tanıdırlar. Digər bir iddiaları isə peyğəmbərin də yemək yeyən, su içən normal insan olduğu, bu səbəbdən ona tabe olmağın heç kimə faydası olmadığıdır. Halbuki bu da çox gülünc iddiadır: Peyğəmbər də, şübhəsiz, bir insandır və digər insanlar kimi yaşayır. Ancaq Allah elçini seçmiş və doğru yola yönəltmişdir. Bu səbəbdən peyğəmbərə qeydsiz-şərtsiz itaət edənlər yer üzündəki tək gerçək yol göstəriciyə itaət etmiş olurlar.

Quranda peyğəmbərlərin qeyri-adi varlıq olmasının gözlənildiyi, lakin bunun yanlış olduğu xəbər verilir. Allah bu kəslər üçün belə buyurur:

“İnsanlara doğru yolu göstərən rəhbər gəldiyi zaman onların iman gətirməsinə ancaq: “Allah bir insanımı elçi göndərdi?”– demələri mane oldu. De: “Əgər yer üzündə arxayın gəzib dolaşanlar mələklər olsaydı, əlbəttə, onlara göydən bir mələk (elçi) göndərərdik”. (İsra surəsi, 94-95)

İnkar edənlərin peyğəmbərə qarşı çıxmalarının əsl səbəbi iddia etdikləri kimi qövmlərini zərərverici düşüncələrindən qorumaq deyil. Əvvəldə də ifadə etdiyimiz kimi, öndə gedənlər yalnız öz mənfəətlərini düşünür və mənfəətləri üçün böyük təhlükə gördükləri peyğəmbərə düşmənçilik bəsləyirlər.

Bu səbəbdən öndə gedən inkar edənlər nə olsa da peyğəmbərin təbliğini dayandırmalı olduqlarını düşünürlər.
Bu hədəf əsasında ilk etdikləri peyğəmbər və təbliği haqqında cəmiyyətə mənfi fikir formalaşdırmaqdır. Bununla bağlı istifadə etdikləri bəzi klassik böhtan atma üsulları var. Quranda bu üsullar ətraflı izah edilir. Ancaq burada vacib bir məsələnin xatırladılmasında fayda var. İnkar edənlər peyğəmbəri və iman gətirənləri alçaltmaq məqsədilə hansı üsullara, böhtanlara əl atsalar da, heç bir nəticə əldə etməmişlər. Çünki inkar edənlərin gözlədiklərinin əksinə iman gətirənlərə təhqir və böhtanların mənfi təsiri olmaz. İman gətirənlər bütün bunların onlar üçün mükafat vəsiləsi olduğunun şüurundadırlar. Bu böhtanlara səbir edib ən gözəl şəkildə qarşılıq verdikdə və Allah yolunda olduqda, din əxlaqına sadiq qaldıqda bunların qarşılığını həm bu dünyada, həm də axirətdə alacaqlarını ümid etməyin sevincini yaşayırlar.

Peyğəmbərlərə qurulan hiylələr

Şübhəsiz, peyğəmbərə və möminlərə qarşı edilən təzyiqlər iman gətirməyən insanları qorxudacaq qədər ciddi təzyiqlərdir. Məsələn, Firon əvvəl öz tərəfində olan hz. Musanın göstərdiyi möcüzələr nəticəsində iman gətirən kişiləri belə hədələmişdir:

“(Firon) dedi: “Mən sizə izn verməmişdən əvvəl siz Ona iman gətirdiniz? Şübhəsiz ki, O sizə sehr öyrədən böyüyünüzdür. Mən sizin əllərinizi və ayaqlarınızı çarpaz kəsdirib xurma ağaclarının gövdələrində çarmıxa çəkəcəyəm. Onda hansımızın əzabının daha şiddətli və daha sürəkli olduğunu biləcəksiniz!” (Taha surəsi, 71)

Əlbəttə bu, insanların əksəriyyətini çəkindirən bir təhdiddir. Ancaq iman gətirən bu insanlar Fironun bu təhdidindən qətiyyən təsirlənməmişlər. Bu barədə ayələrdə belə xəbər verilir:

“Onlar dedilər: “Biz heç vaxt səni bizə gələn bu aydın dəlillərdən və bizi yaradandan üstün tutmayacağıq. İndi nə hökm verəcəksənsə, ver. Sən ancaq bu dünyada hökm verə bilərsən! Həqiqətən, biz Rəbbimizə iman gətirdik ki, O, bizi günahlarımıza və sənin bizi məcbur etdirdiyin sehrə görə bağışlasın. Allahın ( mükafatı) daha xeyirli, (cəzası) isə daha daimidir!” (Taha surəsi, 72-73)

Göründüyü kimi, möminlər Allaha olan təvəkküllərinə görə, inkar edənlərin təhdidlərinə qarşı çox cəsarətli davranırlar. Peyğəmbərlərin və möminlərin bu xüsusiyyətini xəbər verən ayələrdən bəziləri də bunlardır:

Onun qövmünün təkəbbürlü zadəganları dedilər: “Ey Şueyb! Ya biz hökmən səni də, səninlə birlikdə iman gətirənləri də yurdumuzdan çıxaracaq, ya da siz bizim dinimizə dönəcəksiniz”. Allah bizi sizin dininizdən xilas etdikdən sonra biz yenə də ona qayıtsaq, Allaha qarşı yalan uydurmuş olarıq. Rəbbimiz Allah istəməyincə bizim ona dönməyimiz olacaq (bir şey) deyildir. Rəbbimiz elmi ilə hər şeyi əhatə etmişdir. Biz Allaha təvəkkül etmişik. Ey Rəbbimiz! Bizimlə camaatımız arasında ədalətlə hökm ver. Axı Sən, hökm verənlərin ən yaxşısısan.” (Əraf surəsi, 88-89)
Onlara Nuhun əhvalatını oxu. Bir zaman o, öz qövmünə demişdi: “Ey qövmüm! Əgər (aranızda) qalmağım və Allahın ayələrini xatırlatmağım sizə ağır gəlirsə, mən Allaha təvəkkül edirəm. (Allaha) qoşduğunuz şəriklərlə birləşib sözü bir yerə qoyun, sonra da işinizi aşkarda görün. Bundan sonra mənə qarşı bacardığınızı edin və mənə möhlət verməyin.” (Yunus surəsi, 71)

Quranda peyğəmbərlərin inkar edənlərə qarşı çox qərarlı və cəsarətli olmaları əmr edilmişdir. Ayələrdə belə buyurulur:

İman gətirməyənlərə de: “Əlinizdən gələni edin, biz də edəcəyik. (Hud surəsi, 121)

Peyğəmbərlər inkar edənlərdən əsla qorxmamışdır. Çünki Quranda xəbər verildiyi kimi,"...Onlar Allahın risalətini təbliğ edir, Ondan qorxur və Allahdan başqa heç kəsdən qorxmurdular…” (Əhzab surəsi, 39)

Peyğəmbərin və möminlərin inkar edənlərə qarşı belə cəsur və qərarlı davranışlarının səbəbi hadisələrin sirrini və məğzini dərk etmələridir. Bu sirr heç kimin və heç nəyin ona təyin olunan qədərdən kənara çıxa bilməyəcəyi həqiqətidir. Şübhəsiz ki, inkar edənlər bu metafizik həqiqətdən xəbərsizdirlər və möminlərə istədiklərini edə biləcəklərini düşünürlər. Lakin möminlər bilirlər ki, Allah izn verməsə heç kim heç nə edə bilməz. Hər kəsin qədərini təyin edən, nə qədər yaşayacağını, harada və necə öləcəyini müəyyən edən Allahdır.

İnkar edənlərin möminlərə qurduqları tələlər, etdikləri təzyiqlər və atdıqları böhtanlar Allahın məlumatı və iznindən kənar baş verməz. Bu səbəbdən möminlər bu təzyiqlərdən qorxmazlar. Quranda xəbər verilən ayələr bunu açıqlayır:

Siz doğru yolda olsanız, (haqq yoldan) azmışlar sizə zərər yetirə bilməzlər. (Maidə surəsi, 105)”
“Allah kafirlərə möminləri (məğlub etməyə) yol verməyəcəkdir.” (Nisa surəsi, 141)
“Əgər səbr etsəniz və (Allahdan) qorxsanız, onların qurduğu hiylə sizi ziyana sala bilməz. Həqiqətən, Allah onların nə etdiklərini əhatə edir.” (Ali İmran surəsi, 120)

Ancaq bu möminlərin heç bir çətinliklə qarşılaşmayacaqları demək deyil. Allah inkar edənlərin təzyiqləri vasitəsilə möminləri sınayacaq və onları yetkinləşdirəcək. Qurandakı, "Allah hər kəsi yalnız qüvvəsi yetdiyi qədər yükləyər (bir işə mükəlləf edər)" (Bəqərə surəsi, 286) hökmünə uyğun olaraq, möminlər "gücü çatdığı" çətinlikdə imtahanla sınanırlar. Bir Quran ayəsində bu həqiqət belə açıqlanır:

Biz sizi bir az qorxu, bir az aclıq, bir az da mal-dövlət, insan və məhsul itkisi ilə sınayarıq. Səbir edənlərə müjdə ver. (Bəqərə surəsi, 155)

Qısası, peyğəmbər və iman gətirənlər üçün inkar edənlərin böhtan və təzyiqi əslində Allahın imtahanıdır. Bu səbəbdən qarşılaşdıqları hadisələrdə çox qərarlı, rahat və səbirli davranar, əsla təşvişə və ya qorxuya düşməzlər. Möminlərin bu rəftarı Quranda belə bildirilir:

(Bəzi) adamlar onlara: “Camaat sizə qarşı (ordu) toplayıbdır, onlardan qorxun!”– dedilər. Bu, onların imanını daha da artırdı və onlar: “Allah bizə yetər. O nə gözəl Qoruyandır!”– dedilər.” (Ali İmran surəsi, 173)

Ancaq burada bir məqama diqqət etmək faydalıdır: Peyğəmbərin və möminlərin öndə gedənlərin təzyiqlərinə səbir etməsi heç bir tədbir almadan gözləmək demək deyil. Tam əksinə peyğəmbərin mühüm xüsusiyyətlərindən biri də inkar edənlərin ona qurduğu hiylələri pozmağı və qarşılığında inkar edənlərə hiylə quraraq onları məğlub etməsidir. Çünki Allahın elçiləri çox ağıllı, uzaqgörən, tədbirli və sağlam planlar quran güclü, elm sahibi insanlardır. İnkar edənlərə qarşı apardıqları mübarizədə də həmişə qalib gəlmişlər. Qarşıdakı bölmələrdə Quranda xəbər verilmiş peyğəmbərlərin üsullarından və qurduğu planlardan bəhs edəcəyik.

Peyğəmbərlərin inkar edənlərlə mübarizə üsulları

Allah Peyğəmbərin və möminlərin köməkçisidir. Onları gücləndirir, köməyi ilə dəstəkləyir. Xüsusilə peyğəmbər Allahın xüsusi dəstəyinə nail olur. Quranda peyğəmbərlərin çoxuna Allahın elm, hikmət və düzgün qərar çıxartmaq qabiliyyəti, kamillik kimi xüsusi qabiliyyətlər verdiyi bildirilmişdir. Bununla yanaşı, Allah peyğəmbərlərə böyük mülk (sərvət, güc və ehtişam) də vermişdir.

Məsələn, İsrailoğullarına lider kimi seçilən hz. Taluta elm, fiziki güc və mülk verilmişdir. “Bəqərə” surəsində belə bildirilir:

Peyğəmbərləri onlara dedi: “Allah Talutu sizə hökmdar təyin etdi!” Onlar dedilər: “O necə bizə hökmdar ola bilər ki, biz hökmdarlığa ondan daha çox layiqik və ona heç böyük var-dövlət də verilməmişdir”. O dedi: “Allah sizin üzərinizə onu (hökmdar) seçdi, elm və bədəncə onun gücünü artırdı. Allah Öz mülkünü istədiyi kəsə verir. Allah (hər şeyi) Əhatəedəndir, Biləndir”. (Bəqərə surəsi, 247)

Eyni şəkildə, ayələrdə hz. İbrahim və onun soyunun da hikmət və mülk ilə dəstəkləndiyi belə xəbər verilmişdir:

Yoxsa onlar Allahın Öz lütfündən insanlara verdiyi şeyə görə onlara həsəd aparırlar? Biz İbrahimin nəslinə də Kitab və hikmət bəxş etmiş və onlara böyük bir səltənət vermişdik. (Nisa surəsi, 54)

Hz. Yusif də bənzər şəkildə dəstəklənmişdir. Quranda yetkin çağına çatdıqda hz. Yusifə "mühakimə yürütmək (bacarığı) və elm" (Yusif surəsi, 22) verildiyi bildirilir. Daha sonra hz. Yusif dua edərkən belə demişdir:

Ey Rəbbim! Sən mənə səltənətdən (istədiyimdən də artıq) bir pay verdin. Mənə yuxu yozmağı öyrətdin.” (Yusif surəsi, 101)

Eyni şəkildə, hz. Davuda da "mülk ve hikmət" (Bəqərə surəsi, 251) bəxş edilmişdir. Digər ayədə isə belə buyrulur:

Biz onun mülkünü möhkəmləndirdik, özünə də hikmət (peyğəmbərlik) və düzgün qərar çıxartmaq qabiliyyəti bəxş etdik. (Sad surəsi, 20)

Peyğəmbər Allahın Ona verdiyi bütün bu dəstəklə birlikdə inkar edənlərin öndə gedənlərinə qarşı fikri mübarizəyə başlayır. Bu Allahın göstərdiyi yolda Onun göstərdiyi üsullara görə aparılan bir mübarizədir.

Ağıl və fərasət sahibi peyğəmbərlər inkar edənlərə qarşı apardıqları fikri mübarizədə həmişə qalib gəlmişlər. İnkar edənlər heç vaxt bu güclü və sağlam fikrə qarşı açıqlama gətirə bilməmiş, həmişə məğlub olmuşlar. Çünki peyğəmbərlər haqla gəlmiş və batilə qarşı daim üstün gəlmişlər.

Peyğəmbərin inkar edənləri rüsvay etməsi, inkar edənlərin öndə gedənlərinə qarşı apardığı mübarizə əslində Allahın inkar edənləri düçar etdiyi dünya əzabının bir hissəsidir. Allahın dünyada verdiyi əzabın mühüm mərhələlərindən biri isə inkar edənlərin rüsvay edilməsidir. Bütün həyatlarını insanlara göstəriş etmək, onlardan təqdir almaq üçün keçirən inkarçılar üçün bu çox böyük əzabdır. Quranda belə bildirilir:

Onlardan əvvəlkilər də (peyğəmbərləri) yalançı saymışdılar və (buna görə) əzab da onlara gözləmədikləri yerdən gəldi. Allah onlara dünya həyatında rüsvayçılığı daddırdı. Axirət əzabı isə daha böyükdür. Kaş ki, biləydilər! (Zümər surəsi, 25-26)

Allah “rüsvay edici” ismini möminlərin və xüsusilə də peyğəmbərin əli ilə göstərir. “Tövbə” surəsində belə bildirilir:

Onlarla vuruşun ki, Allah sizin əllərinizlə onlara əzab versin, onları rüsvay etsin, sizə onların üzərində qələbə çaldırsın, mömin camaatın qəlbini sevindirsin və möminlərin qəlbindən qəzəbi silib aparsın. Allah istədiyi kəsin tövbəsini qəbul edər. Allah Biləndir, Müdrikdir.” (Tövbə surəsi, 14-15)

İnkar edənləri rüsvay etmə vəzifəsini hz. Süleyman da həyata keçirmişdir. İsrailoğullarına peyğəmbər kimi göndərilən hz. Süleyman inkar edən qövmə göndərdiyi mesajında belə deyir:
“…Biz onların üstünə qarşısında dura bilməyəcəkləri bir ordu ilə gəlib onları oradan zəlil və alçalmış vəziyyətdə çıxardarıq!” (Nəml surəsi, 37)

Bu səbəbdən inkar edənlərin öndə gedənlərini rüsvay etmə peyğəmbərlərin mübarizələrinin mühüm hissəsidir. Bəs bu necə həyata keçiriləcək?

Çox vaxt inkar edən öndə gedənlərin əsl üzünün ortaya çıxarılması onların rüsvay edilməsi üçün kifayət edir. Çünki öndə gedənlər inkarda və azğınlıqda ən son mərhələyə çatıblar. Çox əxlaqsızdırlar. Cinsi azğınlıq, saxtakarlıq və başqa pozğunluqlar tarix boyu öndə gedənlərin əsas xüsusiyyətlərindən olmuşdur. Buna görə öndə gedənlər bu həyatlarını cəmiyyətdən gizlədirlər. Bunların üzə çıxarılması öndə gedənlərin rüsvay edilmə yollarından biridir.

İman gətirənlər inkar edənlərin öndə gedənləri üçün böyük qorxu mənbəyidir. Peyğəmbərin və möminlərin gücü, ağlı, qərarlılığı inkar edənlərin ürəyinə qorxu salır. Quranda bu vəziyyət belə ifadə edilir:

Doğrusu, onlar ürəklərində Allahdan çox sizdən qorxurlar. Çünki onlar anlamayan adamlardır.” (Həşr surəsi, 13)

Allah digər ayədə də inkar edənlərin Peyğəmbərə və möminlərə qarşı duyduqları bu qorxunu daha da artırdığını belə bildirmişdir:

Haqqında heç bir dəlil nazil etmədiyi şeyi Allaha şərik qoşduqlarına görə, kafirlərin qəlblərinə qorxu salacağıq. Onların sığınacaqları yer Oddur. Zalımların məskunlaşacağı yer necə də pisdir!” (Ali İmran surəsi, 151)

Quranda xəbər verilən bütün peyğəmbərlər inkar edənlərə qarşı apardıqları fikri mübarizədə həmişə qalib gəlmişlər. Peyğəmbərlərin təbliğini dinləməyən, xəbərdarlıqlarını nəzərə almayan hər qövm sonda həlak edilmiş, Allahın elçilərinə qarşı qurduqları bütün planlar puç olmuşdur.

Peyğəmbərin inkar edənlərin hiylələrini pozması

Qurandakı bir çox ayədə inkar edənlərin hiylələrinin boşa çıxdığı bildirilir və daha əhəmiyyətlisi inkar edənlərin hiylələrinin müqabilində Allahın inkar edənlərə də hiylə qurduğu xəbər verilir.

“Ali İmran” surəsinin 54-ci ayəsində "Onlar hiylə qurdular, Allah da hiylə qurdu. Allah hiylə quranların ən yaxşısıdır" deyə buyrulur. “Ənfal” surəsində isə inkar edənlərin peyğəmbərə qurduqları hiylə müqabilində Allahın da inkar edənlərə hiylə qurduğu belə bildirilir:

Bir zaman kafirlər səni həbs etmək, öldürmək və ya (yurdundan) qovmaq üçün sənə qarşı hiylə qururdular. Onlar hiylə işlətdilər, Allah da hiylə işlətdi. Allah hiylə işlədənlərin ən yaxşısıdır.” (Ənfal surəsi, 30)

Allahın adlarından biri də "Makir", yəni "hiylə quran" dır. Başqa ayələrdə də Allahın bu sifəti belə bildirilir:

(Zalımlar) öz hiylələrini qururdular. Halbuki onların hiyləsi Allaha bəlli idi. Onların hiyləsi ilə dağlar yerindən tərpənən deyildir.” (İbrahim surəsi, 46)
“Onlar hiylə qurdular, Biz də hiylə qurduq. Lakin onlar (bunu) hiss etmədilər.” (Nəml surəsi, 50)

Burada mühüm bir məqam var: Allahın bu "hiylə quran" sifəti də əvvəlcə qeyd etdiyimiz "rüsvay etmə" sifəti kimi möminlərdə və xüsusilə də peyğəmbərlərdə təzahür edir. Çox vaxt Allah küfrün hiylələrinin müqabilində peyğəmbərin əli ilə hiylə qurur.

Quranda bu mövzu ilə bağlı verilən nümunələrdən biri də Yusif peyğəmbərin həyatıdır. Hz. Yusifin inkarçı xarakterli qardaşları ona qarşı hiylə quraraq (Yusif surəsi, 102) kiçik yaşda Yusif peyğəmbəri quyuya atmışlar. Ancaq hz. Yusif bu hiylədən xilas olmuş və onların bu hiyləsinə qarşılıq bir hiylə qurmuşdur. Ayələrdə bu hadisələr belə xəbər verilir:

(Yusif) onları azuqə ilə təmin edərkən qardaşının yükünün içinə bir piyalə qoydu. Sonra bir carçı qışqırıb dedi: “Ey karvan əhli! Siz oğrusunuz!” (Qardaşlar) onlara tərəf dönüb: “Nə itirmisiniz?”– dedilər. Onlar dedilər: “Padşahın piyaləsini itirmişik. Onu gətirənə bir dəvə yükü (ərzaq) veriləcək”. (Carçı): “Mən buna zaminəm!”– (dedi). Onlar dedilər: “Allaha and olsun! Siz bilirsiniz ki, biz (bu) yerlərə fitnə-fəsad törətmək üçün gəlməmişik və biz oğru da deyilik». Onlar dedilər: “Əgər yalançısınızsa, onda onun cəzası nədir?” (Qardaşlar) dedilər: “Onun cəzası – (itmiş piyalə,) yükündə tapılan kimsənin özünün (kölə edilərək) cəzalandırılmasıdır. Biz zalımları belə cəzalandırırıq”. O, qardaşının yükündən əvvəl onların yüklərini (axtarmağa) başladı, sonra da piyaləni qardaşının yükündən çıxartdı. Biz Yusufa belə bir tədbir öyrətdik. Yoxsa padşahın qanunlarına görə, o, qardaşını tutub (öz yanında) saxlaya bilməzdi. Allahın istəyi isə istisnadır. Biz istədiyimiz kəsi dərəcə-dərəcə yüksəldirik. Hər bilik sahibindən də üstün bir bilən vardır.” (Yusuf surəsi, 70-76)

Quranda bildirilən digər hiylə nümunəsi isə hz. İbrahimin qövmünün ibadət etdiyi bütləri sındırmasıdır. Bu hadisəni xəbər verən ayələr belədir:

Biz daha öncə İbrahimə də özünə layiq doğru bir yol bəxş etmişdik. Biz onu tanıyırdıq. Bir zaman o öz atasına və tayfasına: “Bu nə heykəllərdir ki, siz onlara sitayiş edirsiniz?”– demişdi. Onlar: “Biz atalarımızı onlara ibadət edən görmüşük!”– demişdilər. (İbrahim) demişdi: “Doğrusu, siz də, atalarınız da, açıq-aydın bir azğınlıq içindəsiniz”. Onlar: “Sən bizə haqq gətirmisən, yoxsa oyunbazlardansan?”– demişdilər. (İbrahim) demişdi: “Xeyr, sizin Rəbbiniz, yaratdığı göylərin də, yerin də Rəbbidir. Mən də buna şahidlik edənlərdənəm. Allaha and olsun ki, siz geriyə dönüb getdikdən sonra bütlərinizə bir kələk gələcəyəm!” (Nəhayət İbrahim) bütləri sındırıb qırıq-qırıq edərək yalnız onların ən irisini saxladı ki, bəlkə, ona müraciət edələr. Onlar dedilər: “Tanrılarımızı kim bu kökə salıb? Şübhəsiz ki, o, zalımlardandır!” (Bəziləri:) “İbrahim deyilən bir gəncin onları pislədiyini eşitmişik”– dedilər. (Digərləri də:) “Onu camaatın gözü qabağına gətirin ki, şahidlik etsinlər”– dedilər. Onlar dedilər: “Tanrılarımızı sənmi bu kökə saldın, ey İbrahim?” (İbrahim) dedi: “Xeyr, bunu onların bu böyüyü etmiş olar. Əgər danışa bilirlərsə, özlərindən soruşun”. Onlar öz-özlərinə müraciətlə: “Həqiqətən də, siz zalımlarsınız”– dedilər. Sonra yenə öz bildikləri (batil əqidələrinə) qayıdıb dedilər: “Axı sən bilirsən ki, bunlar danışmırlar”. (İbrahim) dedi: “Elə isə Allahı qoyub sizə heç bir fayda və zərər verə bilməyən (bütlərəmi) tapınırsınız? Tfu sizə də, Allahdan başqa tapındıqlarınıza da! Doğurdandamı, siz dərk etmirsiniz?” (Ənbiya surəsi, 51-67)

 

 Peyğəmbərlər və atalarının dininə uyanların mübarizəsi

İndiyə qədər daim peyğəmbərlər və qövmün öndə gedən inkarçıları arasındakı mübarizədən bəhs etdik. Halbuki peyğəmbərə və onunla birlikdə iman gətirənlərə düşmənçilik bəsləyən yalnızca qövmün öndə gedən inkarçıları olmamışdır. Başqa qruplar da bu və ya digər səbəblərdən ötrü peyğəmbərlərə qarşı gəlmişlər. Bundan başqa, “öndə gedənlər”i tək bir qrup olaraq düşünmək doğru olmaz. Bu qrupun içində də fərqli xüsusiyyətlərə sahib qruplar vardır. Quranda bəhs olunan bu qrupları nəzərdən keçirək: Bunların içərisində ən önəmli qruplardan biri peyğəmbərin gətirdiyi haqq dinə qarşı içində bir çox azğın insanların olduğu, “atalarının dini”ni müdafiə edən mühafizəkar qrupdur.

Əvvəlcə cahil cəmiyyətdən bəhs edərkən bu cəmiyyətin dindən ayrıldığını və Allahı görməzlikdən gəldiyini söyləmişdik. Bu, doğrudur, ancaq bir fərqlə: Cahil cəmiyyətlər, əsasən, dindən, yəni Allahın insanlara göstərdiyi saf və gerçək dindən ayrılmışlar. Bu cəmiyyətdə bəzi dini inanclar da mövcuddur. Bu cahilliyyə dinləri bəzən haqq dinə bənzəyə bilər. Amma bu “din”lər haqq dindən çox fərqlidir. Haqq din Allahı tanımaq və yalnızca Ona ibadət etmək, Ondan başqa heç bir şeyə bağlanmamaq, Allahın elçisinin yolu ilə getməkdən ibarətdir. Halbuki cahil cəmiyyətdəki din anlayışı daha çox atalara olan mənasız bağlılıq və onlardan qalma adətləri davam etdirmək istəyinə əsaslanır. Cahiliyyə dinində Allahın adı tez-tez zikr oluna bilər, amma bu, bir hiylədir. Bu dində gerçək iman və Allah qorxusu yoxdur. Quranda bu barədə belə bildirilir:

De: “Əgər bilirsinizsə, (deyin görüm) yer və onun üstündə olanlar kimindir?” Onlar: “Allahındır!”– deyəcəklər. De: “Bəs düşünüb ibrət almayacaqsınız?” De: “Yeddi göyün Rəbbi və əzəmətli Ərşin Rəbbi kimdir?” Onlar: “Allahdır!”– deyəcəklər. De: “Bəs qorxmursunuz?” De: “Əgər bilirsinizsə, (deyin görüm) hər şeyin hökmü əlində olan, himayə edən, Özünün isə himayəyə ehtiyacı olmayan kimdir?" Onlar: “Allahdır!”– deyəcəklər. De: “Bəs necə olur ki, aldanırsınız?” Xeyr, Biz onlara haqqı gətirdik. Onlar isə yalançıdırlar!” (Muminun surəsi, 84-90)

Ayələrdə bəhs olunan insanların vəziyyəti isə olduqca qəribədir: Bu insanlar onlara verilən bütün suallara doğru cavab verirlər. (Yəni Allahın hər şeyin Yaradıcısı olduğunu təsdiq edirlər.) Ancaq davranışları sözlərinə uyğun deyil. Buna görə onlara “bəs düşünüb ibrət almayacaqsınız?”, “qorxmursunuz?”, “ necə olur ki, aldanırsınız?” kimi suallar verilərək xatırladılır və bu vəziyyətdən qurtulmaları üçün xəbərdarlıq edilir. Bunun səbəbi isə suallara cavab verən insanların verdikləri cavabların mənalarını qavramamalarıdır.
Bəs yaxşı, bu qəribə vəziyyətin səbəbi nədir?
Səbəb çox açıqdır: Həmin bu şəxslər haqq dindən deyil, cahiliyyə dinindən olan insanlardır. Bu dinin xüsusiyyəti isə Allaha iman, Allah qorxusu və Allah rizasına əsaslanmamasıdır. Bu dinin əsasında atalardan qalan bəzi inanc və dəyərlərin qorunması dayanır. Yuxarıdakı ayələrdə bəhs olunan insanlar atalarının dinini yaşayan, anlaşılmaz Allah inancı olan, amma, əslində, Allahın varlığını və vəsflərini qətiyyən qavramayan şəxslərdir.
Atalarının dinini yaşayan bir çox azğın insanlar da var. Bu din haqq dinin tək qaynağı olan vəhylə heç bir əlaqəsi olmayan və bir sıra xürafələrə əsaslanan dindir. Allah inancından əxlaq anlayışına qədər bir çox mövzularda azğın hökmləri var. Buna görə də peyğəmbərlər və onunla birlikdə iman gətirənlər atalarının dininə qarşı çıxmış və insanları gerçək dinə, Allahın insanlar üçün seçib bəyəndiyi haqq dinə dəvət etmişlər.

Amma bir çox hallarda insanlar atalarının dininə bağlı qalmaqda israr edirlər. Bu vəziyyət bir ayədə belə xəbər verilir:

Onlara: “Allahın nazil etdiyinə və (göndərdiyi) Elçiyə tərəf gəlin”– deyildikdə: “Atalarımızın tutduğu yol bizə bəsdir”– deyirlər. Əgər ataları bir şey bilməyib, doğru yola yönəlməyiblərsə, (onda) necə olsun?” (Maidə surəsi, 104)

Öndə gedənlər arasında atalarının dininə bağlı qalma meyli də var. Quranda bunun dəyişilməz qanun olduğu belə xəbər verilir:

Biz səndən əvvəl hansı bir şəhərə xəbərdarlıq edən (bir peyğəmbər) göndərdiksə, onun cah-calal içində yaşayan sakinləri: “Biz atalarımızı bu yolda gördük və biz də onların yolunu tutub gedəcəyik!”– dedilər. (Peyğəmbər) dedi: “Əgər sizə atalarınızın tutduğu o yoldan daha doğrusunu göstərsəm necə?” Onlar dedilər: “Biz sizinlə göndərilənləri inkar edirik”. (Züxruf surəsi, 23-24)

Bəs öndə gedənlərin və digər insanların atalarının dininə bu qədər bağlı olmalarının səbəbi nədir?
Öndə gedənlərin atalarının dininə bağlı olmalarının səbəbi açıqdır: Bu din müstəqil qoyulmuş bəzi qaydalara əsaslanan dindir. Bu dindən istifadə edərək həmin qayda-qanunları məqbul göstərməyə çalışırlar. Həmçinin, bu dinin bəzi qaydalarına uyaraq lazım olduqda özlərini dindar kimi tanıtmaları və cəmiyyətin etibarını qazanmaları da olduqca asan olur.

Bəzi insanlar da atalarının dinində gördükləri mövhumat səbəbindən bu dinə bağlı qalırlar. Hər cür fərqliliyə qarşı çıxan, köhnə olan hər şeyin doğru olduğuna inanan bu insanlar nəfsin əsas meyil etdiyi şeylərdən biri olan mövhumatın içində boğulurlar.

Bəzi qruplar isə atalarının dini sayəsində maddi mənfəətlər əldə edir, bu dini tərk etdikdə isə öz qurduqları ruhani sistemini də yox edəcəklərini bilirlər. Quranda “Ey iman gətirənlər! Baş keşişlərdən və rahiblərdən çoxu insanların mallarını haqsız olaraq yeyir və (onları) Allah yolundan döndərirlər. Qızıl-gümüş yığıb onları Allah yolunda sərf etməyənləri üzücü bir əzabla müjdələ.” (Tövbə surəsi, 34) ayəsində bildirildiyi kimi, saxta dindarlıq görünüşü ilə insanların mallarını haqsızlıqla yeyən bir çox sayda keşiş var.

Buna görə də cəmiyyətin əsas hissəsi peyğəmbərlərin təklif etdiyi haqq dinə qarşı atalarının dinini müdafiə etməyə başlayır. Hz. Huda “…Yanımıza gəlmisən ki, atalarımızın ibadət etdiklərini buraxıb tək Allaha ibadət edək? Əgər doğru danışanlardansansa, bizə vəd etdiyin əzabı gətir” (Əraf surəsi, 70) deyən Ad qövmü, hz. Salehə “…Ey Saleh! Sən bundan əvvəl içərimizdə ümid edilən bir kimsə idin. Doğrudanmı atalarımızın ibadət etdiyinə ibadət etməyi bizə qadağan edirsən? Doğrusu, biz sənin bizləri dəvət etdiyin (əqidə) barəsində şübhə doğuran şəkk içindəyik” (Hud surəsi, 62) deyə bilən Səmüd qövmü və ya hz. Musaya qarşı “...Bu ancaq uydurulmuş bir sehrdir. Biz ulu babalarımızdan belə bir şey eşitməmişik...” (Qəsəs surəsi, 36) deyən Fironun adamları hər zaman bu metoddan istifadə etmişlər.

Bu qrupun əsas xüsusiyyətlərindən biri də peyğəmbərlərə və onunla birlikdə iman gətirənlərə qarşı təzyiq göstərərkən özlərini əsl dindar kimi göstərməyə çalışmalarıdır. Bu insanlar Allah və din adına ortaya çıxmış şəxslərdir. Bu, olduqca səmimiyyətsiz davranışdır və haqqında bəhs edilən şəxslərin, əslində, Allah və Onun seçib bəyəndiyi dinlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Amma Quranda xəbər verilən bu insanlar o dərəcədə hədlərini aşmışdılar ki, “peyğəmbəri öldürmək” kimi böyük bir günahı belə “Allah adına” etdiklərini irəli sürürdülər. Bu insanlarla bağlı Quranda belə xəbər verilir:

Biz Səmud tayfasına – Allaha ibadət edin (deyə), qardaşları Salehi (elçi) göndərdik...” (Nəml surəsi, 45)
“Onlar dedilər: “Biz sənin və səninlə birlikdə olanların ucbatından uğursuzluğa uğradıq”. (Saleh) dedi: “Sizin uğursuzluğunuz Allah yanındadır. Siz sınağa çəkilən bir camaatsınız”. Şəhərdə doqquz adam var idi ki, bunlar yer üzündə fitnə-fəsad törədir, yaxşı işlər görmürdülər. Onlar dedilər: “Bir-birinizin yanında Allaha and için ki, gecə ona və ailəsinə basqın edib öldürəcək, sonra da onun yaxın qohumuna deyəcəyik ki, biz onun ailəsinin öldürüldüyünü görməmişik və biz, həqiqətən, düzünü deyirik”. Onlar hiylə qurdular, Biz də hiylə qurduq. Lakin onlar (bunu) hiss etmədilər. Bax gör onların hiylələrinin aqibəti necə oldu. Biz onları bütün tayfaları ilə birlikdə yerlə-yeksan etdik.”(Nəml surəsi, 47-51)

Allah adına ortaya çıxaraq Allaha və Rəsuluna qarşı mübarizə aparanlar arasında çox önəmli bir qrup da var. Demək olar ki, hər peyğəmbərin qarşılaşdığı bu qrup Quranda “münafiqlər” olaraq adlandırılır.

Peyğəmbərlərin münafiqlərlə mübarizəsi

Ayələrdə xəbər verildiyi kimi, inkarçıların ortaq xüsusiyyəti peyğəmbərə qarşı olduqlarını, onun gətirdiyi dini inkar etdiklərini açıqca söyləmələri və onlara qarşı açıq mübarizə aparmalarıdır.Halbuki peyğəmbər və möminlərə qarşı plan qurmağa çalışan inkarçılar yalnızca bəhs edilən “açıq inkarçı”lardan ibarət deyil. Həmçinin, möminlərin yanında olduğunu, peyğəmbərə itaət etdiyini iddia edən “gizli inkarçılar” da var ki, peyğəmbər və möminlər bunlara qarşı mübarizə aparırlar. Quranda “münafiq” olaraq bildirilən bu ikiüzlü insanlar belə təsvir edilir:

İnsanlar arasında elələri də vardır ki, mömin olmadıqları halda: “Allaha və axirət gününə inanırıq”– deyirlər. Onlar Allahı və iman gətirənləri aldatmağa çalışırlar. Halbuki yalnız özlərini aldadır və (bunu) anlamırlar. Onların qəlblərində xəstəlik vardır və Allah da onların xəstəliyini artırmışdır. Yalan söylədiklərinə görə də üzücü bir əzab çəkəcəklər.” (Bəqərə surəsi, 8-10)

Münafiqlərin inanmadıqları halda, inanmış kimi göstərmələrinin səbəbi özlərini mömin kimi göstərərək möminlərdən bəzi mənfəətlər əldə edəcəklərini ümid etmələridir. Möminlərin maddi imkanları, güc və ehtişamları bu insanları cəlb edir və bunlardan faydalanmaq üçün özlərini mömin kimi göstərməyə çalışırlar.
Halbuki ayədə bildirildiyi kimi, münafiqlər yalnızca özlərini aldadırlar, çünki “mömin təqlidi etmək”, əslində, qeyri-mümkündür. Onlar yalnızca bəzi dini qaydaları təqlid edə bilirlər. Halbuki möminlərin “təqlid edilə bilinməyən” xüsusiyyətləri var. Bundan xəbərdar olan möminlər və xüsusilə də peyğəmbərlər münafiqlərin ikiüzlülüyünün dərhal fərqinə varırlar. Allah Peyğəmbərə münafiqləri tanımaq üçün xüsusi qabiliyyət verdiyini ayələrdə belə xəbər vermişdir:

Yoxsa qəlblərində xəstəlik olanlar elə hesab edirdilər ki, Allah onların kin-küdurətini üzə çıxarmayacaq? Əgər Biz istəsə idik, onları sənə göstərərdik, sən də onları üzlərindəki əlamətlərdən tanıyardın. Sən onları danışıq tərzlərindən mütləq tanıyacaqsan. Allah sizin əməllərinizi bilir”. (Muhəmməd surəsi, 29-30)

Peyğəmbərlər münafiqlərin vəziyyətini həmin an açıqlamaya da bilərlər. Bu şəxslərin ikiüzlülüyü onsuz da qısa müddət ərzində, məsələn, din üçün fədakarlıq etməli olduqları zamanlarda ortaya çıxacaq. Çünki münafiqlər möminlərə və dinə mənfəət əldə etmək ümidi ilə yaxınlaşırlar. Amma hansısa bir mənfəət əldə edə bilmədiklərini, hətta əksinə, Allah yolunda fədakarlıq etməli olduqlarını anladıqda birdən gerçək üzləri ortaya çıxır.
Münafiqin əsas xüsusiyyəti bu məqamda ortaya çıxır: Münafiq “mömin təqlidi” etməkdən imtina etdiyi zaman təkbaşına möminlərdən ayrılıb bir kənarda durmaz. Əksinə, möminləri də özü kimi Allahın yolundan döndərməyə çalışar. Onların şövqlərini qıracaq, onları şübhəyə və ümidsizliyə salacaq, peyğəmbərə olan sədaqətlərini zəiflədəcək təlqinlər edirlər. Çünki möminlərdən ayrılarkən “onlar doğru yolda idi, mən isə ikiüzlü saxtakar idim; mənfəət əldə edə bilmədiyim üçün ayrılıb, getdim” deməz.

Münafiqlərin Quranda xəbər verilən “Allah və Onun peyğəmbəri bizə yalan vəd etmişdir...” (Əhzab surəsi, 12) və ya “...Bunları öz dinləri aldatdı!” (Ənfal surəsi, 49) kimi ifadələri həmin bu davranışlarını təsvir edir. Möminlərin fərq etmədiyi gerçəkləri özlərinin fərq etdiyi yanılması isə hz. Musanın qövmünü azdırıb buzova sitayiş etdirən Samirinin söylədiyi “...Mən onların görmədiklərini gördüm...” (Taha surəsi, 96) sözündə açıq şəkildə görülür.

Münafiqin etdiyi bu azğın hərəkətin adı Quranda “fitnə” olaraq bildirilir. Qurandakı “... Fitnə qətldən daha böyük günahdır…” (Bəqərə surəsi, 217) hökmünə görə fitnə ən böyük günahdır. Peyğəmbər, əlbəttə ki, fitnəyə qarşı lazımi tədbirləri almışdır.

Samiri isə münafiq xarakterinin ən bariz nümunələrindəndir. Hz. Musanın ona qarşı davranışı da peyğəmbərlərin qətiyyətini göstərir. Quranda Samirinin fitnəsi və hz. Musanın davranışı ətraflı şəkildə izah olunur. Hz. Musa Allahdan vəhy almaq üçün təkbaşına Tur dağına çıxdığı zaman Samiri qövmü içində fitnə törətmişdir. Bu vəziyyət ayələrdə belə xəbər verilir:

(Allah buyurdu:) “Səni öz camaatından ayrılmağa tələsdirən nə idi, ey Musa?” (Musa) dedi: “Onlar da arxamca gəlirlər. Məndən razı qalasan deyə, Sənin yanına tələsdim, ey Rəbbim!” (Allah) buyurdu: “Səndən sonra camaatını sınağa çəkdik. Samiri onları yoldan çıxartdı”. Musa qəzəbli, kədərli halda camaatının yanına qayıdıb, dedi: “Ey camaatım! Məgər Rəbbiniz sizə gözəl bir vəd verməmişdimi? Doğrudanmı bu vaxt sizə uzun gəldi? Yoxsa Rəbbinizdən sizə bir qəzəb gəlməsini istəyib mənə verdiyiniz vədə xilaf çıxdınız?” Onlar dedilər: “Biz sənə verdiyimiz vədə öz ixtiyarımızla xilaf çıxmadıq. Lakin biz o xalqın zinət əşyasından olan ağır yüklərlə yüklənmişdik. Biz onları (oda) atdıq. Həmçinin Samiri də (onu oda) atdı”. (Samiri) onlar üçün böyürən bir buzov heykəli düzəltdi. (Buzova məftun olanlar): “Sizin də tanrınız, Musanın da tanrısı budur. Lakin o (bunu) unutmuşdur”– dedilər. Məgər (bu heykəlin) onlara heç bir cavab vermədiyini, onlara nə bir zərər, nə də bir fayda verməyə qadir olmadığını görmürdülərmi?! Bundan əvvəl Harun onlara demişdi: “Ey qövmüm! Siz bununla ancaq sınağa çəkildiniz. Həqiqətən, sizin Rəbbiniz ər-Rəhmandır. Mənə tabe olun və əmrimə itaət edin!” Onlar: “Musa yanımıza qayıtmayınca biz ona sitayiş etməkdən əl çəkməyəcəyik!”– dedilər.” (Taha surəsi, 83-91)
(Musa) dedi: “Məqsədin nə idi, ey Samiri?” O dedi: “Mən onların görmədiklərini gördüm. Mən o elçinin ləpirindən (Cəbrailin atının ayağı dəydiyi yerdən) bir ovuc torpaq götürdüm və onu (bəzək əşyalarının üstünə) atdım. Nəfsim məni (buna) sövq etdi”. (Musa) dedi: “Çıx get! Sən həyatın boyu: “Mənə toxunmayın, mən də sizə toxunmayım!”– deməli olacaqsan. Səni həm də qurtula bilməyəcəyin əzab günü gözləyir. Sən sitayiş etdiyin tanrına bax. Biz onu yandıracaq, sonra da külünü dənizə sovuracağıq. Sizin tanrınız yalnız Özündən başqa heç bir tanrı olmayan Allahdır. O, elm ilə hər şeyi əhatə edir”. (Taha surəsi, 95-98)

Aydın olduğu kimi, peyğəmbərlərin münafiqlərə qarşı hərəkətləri olduqca qətiyyətli olmuşdur. Belə ki, Allah Peyğəmbərimizə (səv) belə əmr edir:

Ey Peyğəmbər! Kafirlərə və münafiqlərə qarşı vuruş! Onlarla sərt davran! Onların sığınacağı yer Cəhənnəmdir. Ora necə də pis dönüş yeridir!” (Təhrim surəsi, 9)

Burada unudulmamalı olan vacib bir məsələ var. Hz. Musanın qövmü onsuz da olduqca nəzakətsiz və itaətsiz qövm olmuşdur. Amma gerçək möminlər münafiqlərin fitnəsindən təsirlənmir və peyğəmbərə olan sədaqətlərini daha da artıraraq davam etdirirlər. Belə halda bütün münafiqlər möminlərdən ayrılırlar. Amma içlərindəki intiqam duyğusuna görə parçalanmır, peyğəmbər və onunla birlikdə olan möminlərə düşmənçiliklərini davam etdirmək üçün cəhd edirlər. Amma maraqlısı odur ki, bu vəziyyətdə belə ikiüzlülüklərini qəbul etmir, özlərini gerçək mömin kimi tanıdırlar. Bunun ən bariz nümunəsinə Peyğəmbərimizin (səv) dövründə şahid ola bilərik. Hz. Muhəmmədə (səv) qarşı fitnə törədən münafiqlər onun yanından ayrıldıqdan sonra yeni bir məscid tikmiş, yəni müsəlman kimi görünməyə davam etmişlər. Halbuki məscidi tikməkdəki yeganə məqsəd Peyğəmbərin və möminlərin əleyhində fəaliyyət göstərə bilməkdir. Quranda bu insanların vəziyyəti belə açıqlanır:

(Müsəlmanlara) zərər vurmaq, küfr etmək, möminlərin arasına təfriqə salmaq məqsədilə əvvəlcədən Allaha və Onun elçisinə qarşı müharibə edən kimsəni gözləmək üçün məscid tikənlər, əlbəttə: “Biz yaxşılıqdan başqa bir şey istəmədik”(– deyə) and içəcəklər. Allah şahiddir ki, onlar yalançıdırlar. Heç vaxt orada namaz qılma. İlk gündən təqva üzərində qurulmuş məscid, əlbəttə, içində namaz qılmağın üçün daha layiqdir. Orada pak olmağı sevən kişilər vardır. Allah da pak olanları sevir. Binasını Allah qorxusu və (Onun) rizası üzərində quran kəs daha yaxşıdır, yoxsa binasını dağılmaqda olan uçurumun lap kənarında quran və onunla birlikdə Cəhənnəm oduna yuvarlanan kəs? Allah zalım qövmü doğru yola yönəltməz. Onların ürəkləri parça-parça olana qədər tikdiyi bina qəlblərində bir şübhə olaraq qalacaqdır. Allah Biləndir, Müdrikdir.” (Bəqərə surəsi, 107-110)
Ayələrdə də bildirildiyi kimi, münafiqlərin məscid tikməkdə məqsədi möminlərə zərər vermək və onlara qarşı mübarizə aparanlarla əlbir olmaqdır. Bu məscidi tikən münafiqlər nə qədər “biz yaxşılıqdan başqa bir şey istəmədik” desələr də, əsl məqsədləri budur. İki məscid arasındakı əsas fərq isə möminlərinkinin təqva, yəni Allah qorxusu və Allah rizası üzərində qurulmasıdır. Münafiqlərin həvəs və möminlərə qarşı bəslədikləri düşmənçilik duyğusu üzərində qurduqları məscid isə ayədəki ifadə ilə desək, Cəhənnəmə yuvarlanacaq bir uçurumun kənarındadır. Münafiqlər axirətdə Cəhənnəmin ən alt təbəqəsinə yollanacaqlar.

Peyğəmbərlərin əxlaqsızlıqla mübarizəsi

Peyğəmbərlərin əsas vəzifəsi insanları Allahın yoluna dəvət etmək, Allahın dinini onlara açıqlamaqdır. Mübarizə apardıqları qruplar isə peyğəmbərlərin çağırışlarıına düşməncəsinə cavab verən, onları dayandırmağa çalışan qruplardır.
Peyğəmbərlərin mübarizəsindəki digər bir məqsəd isə insanları Allahın yolundan uzaqlaşdıran, onları sapqınlığa təşviq edən qrupları dayandırmaqdır. Çünki bu cür qruplar “Onlar həm (insanları) haqdan uzaqlaşdırır, həm də özləri ondan uzaqlaşırlar.” (Ənam surəsi, 26) ayəsində xəbər verildiyi kimi, yalnızca özləri azmır, eyni zamanda, bir çox insanları da azğınlığa sövq edirlər.

Məsələn, cinsi azğınlıqların, zinanın yayılması üçün səy göstərənlər özləri azdıqları kimi, başqa insanları da azğınlığa yönləndirirlər. Ayədə belə buyurulur:

Möminlər barəsində iyrənc şayiələrin yayılmasını istəyənlər üçün dünyada və axirətdə acılı-ağrılı bir əzab vardır. Allah bilir, siz isə bilmirsiniz.” (Nur surəsi, 19)

Əxlaqsızlığı yaymağa çalışanların axirətdə qarşılaşacaqları əzab, şübhəsiz ki, Cəhənnəmdir. Dünyada yaşayacaqları əzablar isə fərqli cür ola bilər. Allah bu insanlara müxtəlif bəlalar verə bilər.

Quranda peyğəmbərlərin əxlaqsızlığa qarşı apardıqları mübarizəyə nümunə olaraq hz. Lut və qövmü göstərilmişdir. Homoseksual olan qövmünə qarşı hz. Lutun etdiyi xəbərdarlıq və qövmünün cavabı belədir:

Lutu da (elçi göndərdik). Bir zaman o, öz qövmünə demişdi: “Sizdən əvvəl aləmlərdən heç kəsin etmədiyi iyrənc əməli sizmi edəcəksiniz? Siz qadınları qoyub şəhvətlə kişilərin yanına gedirsiniz. Həqiqətən, siz, həddi aşmış adamlarsınız”. Onun qövmünün cavabı: “Onları yurdunuzdan çıxarın. Axı onlar təmizliyə can atan adamlardır”– deməkdən başqa bir şey olmamışdı.” (Əraf surəsi, 80-82)

Başqa ayələrdə isə hz.Lutun qövmünə verdiyi cavab və qövmünün azğınlığı belə izah olunur:

Lut tayfası da elçiləri yalançı saydı. Qardaşları Lut o zaman onlara dedikdə ki: “Məgər qorxmursunuz? Həqiqətən, mən sizin üçün etibar edilməli bir elçiyəm. Allahdan qorxun və mənə itaət edin! Mən bunun əvəzinə sizdən heç bir mükafat istəmirəm. Mənim mükafatım ancaq aləmlərin Rəbbinə aiddir. Doğrudanmı siz insanlar içində ancaq kişilərlə yaxınlıq edir və Rəbbinizin sizin üçün yaratdığı qadınlarınızı tərk edirsiniz? Siz, həqiqətən də, həddi aşan adamlarsınız”. Onlar dedilər: “Ey Lut! Əgər (təbliğatına) son qoymasan, mütləq qovulanlardan olacaqsan!” O dedi: “Mən sizin əməllərinizə nifrət edənlərdənəm. Ey Rəbbim! Məni və ailəmi onların tutduqları işdən xilas et!” Biz onu və onun bütün ailəsini xilas etdik. Sonra da o birilərini yerli-dibli yox etdik. Biz onların üstünə (daşlardan) yağış yağdırdıq. Qorxudulanların yağışı nə yaman imiş! Şübhəsiz ki, bunda bir ibrət vardır. Lakin onların əksəriyyəti yenə iman gətirmədi. Həqiqətən, sənin Rəbbin Qüdrətlidir, Rəhmlidir.” (Şüəra surəsi, 160-175)

Nəticə

Qurana baxdıqda bütün peyğəmbərlərin və onlarla birlikdə iman gətirənlərin eyni qədəri yaşadıqlarını görürük. Mömin topluluqları peyğəmbərlərin rəhbərliyi altında hər zaman kiçik bir topluluq olaraq mübarizəyə başlamış, həm Allahın dinini təbliğ etmiş, həm də özlərindən daha güclü görünən düşmənlərinə qarşı mübarizə aparmışlar. “Neçə-neçə az saylı dəstələr Allahın izni ilə çox saylı dəstələrə qalib gəlmişdir!” Allah səbir edənlərlədir” (Bəqərə surəsi, 249) ayəsinin sirri ilə bu mübarizədə qalib gələnlər hər zaman peyğəmbərlər və möminlər olmuşdur.
Peyğəmbərlər və inkarçılar arasındakı bu mübarizə tamamilə Allahın yazdığı qədər üzrə davam edir. Möminləri də, onların düşmənlərini də yaradan Allahdır. Quranda Allahın peyğəmbərlər üçün xüsusi düşmənlər yaratdığı xəbər verilir:

Beləliklə, Biz hər bir peyğəmbər üçün insan və cin şeytanlarından düşmənlər yaratdıq. (Bunlar) aldatmaq məqsədilə bir-birlərinə təmtəraqlı sözlər təlqin edirlər. Əgər Rəbbin istəsə idi, onlar bunu etməzdilər. Onları uydurduqları şeylərlə birlikdə tərk et.” (Ənam surəsi, 112)
Beləcə, Biz hər peyğəmbər üçün günahkarlardan bir düşmən etdik. Doğru yolu göstərən rəhbər və yardımçı kimi Rəbbin sənə yetər.” (Furqan surəsi, 31)

Mübarizədə hər iki tərəfi də Allah yaratdığına görə nəticəni də yaradan Allahdır və Allah peyğəmbərlərin qədərində qalib gəlməyi yazmışdır. Quranda bildirildiyinə görə, peyğəmbərin məğlub olması qeyri-mümkündür:

Allah (əzəldən) belə yazmışdır: “Mən və elçilərim hökmən qalib gələcəyik!” Həqiqətən, Allah Qüvvətlidir, Qüdrətlidir.” (Mücadilə surəsi, 21)

Mömin topluluğunun zahirən məğlub kimi göründüyü hadisələr yaşamasının səbəblərindən biri peyğəmbərə qarşı itaətsiz davranmalarıdır. “Ali İmran” surəsində bəhs edildiyi kimi, Uhud döyüşü zamanı möminlərin bir qismi Peyğəmbərimizin (səv) əmrinə itaət etməmiş və buna görə də qalib gələcəklərini düşündükləri döyüşdə məğlub olmuşlar. Amma bu müvəqqəti məğlubiyyət olmuşdur və möminlərin bundan dərs almasına, daha itaətcil olmalarına səbəb olmuşdur. Nəticədə qalib gələnlər şübhəsiz ki, Peyğəmbər və onunla birlikdə iman gətirənlər olmuşdur. Peyğəmbərə qarşı düşmənçilik bəsləyənlərin sonu isə eynidir: dünyada alçaldılma və axirətdə Cəhənnəm əzabı. Quranda Peyğəmbərə qarşı çıxanların vəziyyəti belə bildirilir:

Allaha və Onun Elçisinə qarşı çıxanlar, özlərindən əvvəlkilərin alçaldıqları kimi alçaldılacaqlar. Biz artıq açıq-aydın ayələr nazil etdik. Kafirləri alçaldıcı bir əzab gözləyir. O gün Allah onların hamısını dirildəcək və etdikləri əməlləri onlara xəbər verəcəkdir. Allah onları hesaba almış, onlar isə (etdiklərini) unutmuşlar. Allah hər şeyə şahiddir.” (Mücadilə surəsi, 5-6)

Peyğəmbərə tabe olan möminlər isə dünyada zəfər və hakimiyyətlə, axirətdə Cənnətlə və ən əsası, Allahın razılığını qazanmaqla mükafatlandırılacaqlar. Quranda peyğəmbərin və onunla birlikdə iman gətirənlərin “Allahın firqəsi” olduğu bildirilir və bu insanların etdiklərinin qarşılığını axirətdə alacaqları belə xəbər verilir:

Allaha və axirət gününə iman gətirən elə bir camaat tapa bilməzsən ki, onlar Allaha və Onun elçisinə düşmən olanlarla – öz ataları, oğulları, qardaşları, qohum-əqrəbaları olsalar belə – dostluq etsinlər. Allah onların qəlbinə iman salmış və onları Öz tərəfindən bir ruhla dəstəkləmişdir. (Allah) onları (ağacları) altından çaylar axan Cənnət bağlarına daxil edəcəkdir. Onlar orada əbədi qalacaqlar. Allah onlardan razıdır, onlar da Allahdan razıdırlar. Onlar Allahın firqəsidirlər. Həqiqətən, məhz Allahın firqəsi nicat tapanlardır.” (Mücadilə surəsi, 22)

Başqa ayələrdə də peyğəmbərlərin (və onların yolu ilə gedən qövmlərin) mütləq qalib gələcəkləri belə bildirilir:

Bizim elçi göndərdiyimiz qullarımız haqqında bu sözümüz əzəldən deyilmişdi: Həqiqətən, onlara kömək göstəriləcəkdir. Bizim əsgərlərimizin mütləq qələbəsi labüddür.” (Saffat surəsi, 171-173)

Allahın izni ilə qalib gələnlər, şübhəsiz ki, Allahın tərəfdarları olacaqdır. Allahın sözü haqdır və mütləq gerçəkləşəcəkdir.